Zanieczyszczenie gleb to obok skażeń powietrza atmosferycznego oraz degradacji środowisk wodnych to najpoważniejsze problemy ekologiczne naszego kraju. Na wspomniane zanieczyszczenia wpływ mają różne czynniki. W tym tekście omówiony zostanie system monitoringu gleb rolnych działający w naszym kraju.

Cele wprowadzenia monitoringu gleb rolnych

Podstawowym celem rzeczonego monitoringu jest śledzenie zmian zachodzących w strukturze pedosfery i szczegółowe rozpoznanie pod kątem przydatności rolnej i ogólnogospodarczej. Ważne jest też określanie antropopresji czyli siły z jaką działalność człowieka wpływa na środowisko naturalne oraz zmian struktury glebowej na przestrzeni lat.

Niekiedy wykonuje się też szczegółowe badania glebowe z zaangażowaniem laboratoriów i specjalistycznego sprzętu. Mogą one zostać zlecone w obszarach katastrof ekologicznych bądź bezprawnego składowania/wylewania do gleb szkodliwych substancji. Te działania są jednak stosowane w wyjątkowych przypadkach i nie są elementem stałego systemu kontrolnego gleb.

Sposób działania systemu

Obecnie działający w Polsce system monitoringu gleb polega na cyklicznym, okresowym badaniu gleb i porównywaniu uzyskanych wyników z efektami badań w latach poprzednich. Badania prowadzi się w pięcioletnich cyklach począwszy od 1995 roku kiedy to wdrożono system.

Krajowa sieć badawcza pedosfery składa się z blisko dwustu szesnastu punktów pomiarowych. Ośrodki te zlokalizowano na terenie całego kraju – tak jednak by w każdym z województw znajdowało się choć kilka z nich. Próbki pobierane są z najwyższą dokładnością przez wykwalifikowanych ekspertów gleboznawstwa, plombowane i wysyłane na szczegółowe badania. Następnie sporządza się pisemne zestawienie wyników i porównanie składu i jakości gleby.

Co podlega badaniu?

We wskazanych punktach pomiarowych pobierane są próbki profili glebowych. Na początku podlegają one testom na zawartość metali ciężkich. W próbkach oznaczana jest również zawartość rozpuszczalnych form: miedzi, chromu, niklu, ołowiu, cynku oraz kobaltu i wanadu. Glebę poddaje się też testom na radioaktywność.

W następnej fazie badań określa się nie tylko zanieczyszczenie gleb, ale też liczne wskaźniki dotyczące stanu pedosfery. Spośród kluczowych wskaźników najważniejsze są: skład granulometryczny, kwasowość hydrolityczna i zawartość fosforu, potasu oraz magnezu czy określenie stosunku węgla do azotu w danej próbce. Wszelkie badania muszą zostać przeprowadzone z jak największą dokładnością a nad całokształtem procesu czuwa Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.